دینام( Alternator) یا ژنراتور، تولیدکننده برق است که وظیفه شارژ باتری خودرو را برعهده دارد و در صورت خرابی آن، باتری ماشین در مدت کوتاهی تخلیه خواهد شد. در واقع وظیفه باطری ماشین تنها تهیه برق در هنگام استارت زدن یا روشن نبودن ماشین شماست و برق رسانی به نقاط مختلف قطعات برقی ماشین در حین روشن بودن ، توسط دینام انجام می شود.
از آنجائیکه دینام (قطعه ای استوانه ای با بدنه آلومینیومی و معمولا در کنار موتور زیر پمپ هیدرولیک ) توسط یک تسمه شیاری در مدار چرخش موتور قرار میگیرد، همواره باید این تسمه در فواصل منظم بازدید شود تا از اره شدن آن به طور ناگهانی و در نتیجه خالی شدن شارژ باطری جلوگیری کرد.
یکی از معایب دینام های جریان مستقیم این است که این دینام ها در دورهای پائین موتور قادر به شارژ باطری نمی باشند امروزه مصرف کننده های برقی در خودرو زیاد شده است ترافیک شهرها باعث می شود که موتور یک اتومبیل مدتها در جا کار کند و در این حالت دور دینام پایین است با این شرایط دینام جریان مستقیم نمی تواند جوابگوی شارژ باطری باشد. در نتیجه دینامهای جریان مستقیم از رده خارج شده و از دینام های آلترناتور استفاده می شود اساس کار دینامهای آلترناتور مانند دینامهای جریان مستقیم است. در دینامهای الترناتور نیز بر اثر قطع خطوط قوای مغناطیسی جریان القائی بوجود می اید ولی با این تفاوت که در دینامهای جریان مستقیم اهن رباها به بدنه دینام پیچ و ثابت شده بود و سیم پیچهای تولید جریان داخل حوزه مغناطیسی حرکت می کردند در دینامهای الترناتور اهن ربا دوار است و سیم پیچهای تولید جریان ثابت می باشند اهن ربای دوار را روتور و سیم پیچ ثابت را استاتور می گویند
اجزای تشکیل دهنده قطعه دینام خودرو :
-مجموعه ای ثابت از سیم پیچ که آن را استاتور می نامند
-یک سیم پیچ الکتریکی متحرک که آن را روتور می نامند
-آفتامات دینام (رگلاتور )
-یک سو کننده ولتاژ (دیود)
-تعدادی جاروبک جهت حفظ نمودن ارتباط الکتریکی با موتور
موارد بیان شده در بالا همگی در یک پوشش آلومینومی مستقر گردیده اند . البته قرقره از این قاعده مستثنا است.
۱.استاتور
استاتور یا بالشتک یکی از قطعات اصلی دینام است که از هسته و سیم پیچ تشکیل شده است. هسته استاتور دارای چندین لایه می باشد که از حلقه های شیار دار نازک آهنی همراه با عایق مخصوص ساخته شده است. معمولا تعدادی از حلقه های آهنی مخصوص استاتور که دارای لایه بسیار نازکی از عایق مخصوص هستند به وسیله پرچ یا خار مخصوص روی هم سوار شده و هسته اصلی استاتور یا بالشتک دینام را تشکیل میدهند. استاتور دینام دارای سیم پیچی مرکب است که متشکل از چندین دسته یا حلقه سیم پیچ میباشد که لابلای شیارهای مخصوص هسته استاتور قرار میگیرند. تعداد دسته های سیم پیچ ، قطر و نوع سیم و تعداد دور سیم پیچی در هر دسته یا حلقه از سیم پیچی استاتور در دینامهای مختلف بسیار متفاوت و تعیین کننده است. دسته های سیم پیچ معمولا در سه یا چهار نقطه به هم متصل میشوند که به آن سربندی میگویند.
استاتور در محیط خارجی دینام قرار میگیرد و با چرخش روتور در مرکز استاتور، عبور خطوط مغناطیسی آرمیچر از بین سیم پیچ های استاتور باعث به حرکت در آمدن الکترون در سیم پیچ ها و اختلاف پتانسیل الکتریکی بین نقاط اتصال سیم پیچها که خروجی استاتور هستند میشود. جریان الکتریکی تولید شده در استاتور که به شکل اختلاف فاز بین اتصالات خروجی استاتور وجود دارد متناوب است که فرکانس آن به دور آرمیچر بستگی دارد. برای شارژ باطری اتومبیل و مصرف مدارات الکتریکی و الکترونیکی اتومبیل جریان DC یا مستقیم با ولتاژ ثابت مورد نیاز است، از این رو خروجی استاتور وارد بخش یکسو کننده و تثبیت کننده دینام میشود.
۲. آرمیچر (روتور)
آرمیچر یا روتور قطعه مغناطیسی مرکزی دینام است که از یک محور یا شفت اصلی فولادی و پوسته پنجه ای شکل آهنی ساخته شده است و در مرکز استاتور حول محور خود میچرخد. آرمیچر معمولا دارای یک دسته سیم پیچ است که بطور منظم بدور محور اصلی آرمیچر بر روی یک قالب نازک پلاستیکی یا کائوچویی پیچیده شده است. سیم پیچی آرمیچر معمولا دارای دو سر است که از لای دسته سیم پیچ و پوسته بیرون آمده و به حلقه های مسی که کلکتور نام دارد متصل میشود.
دور سیم پیچ آرمیچر را هسته ای آهنی دو یا چند تکه فرا گرفته که به شکل قطعات V شکل در کنار هم قرار گرفته اند. وظیفه آرمیچر تولید نیروی مغناطیسی دینام است. نیروی مغناطیسی آرمیچر بوسیله حرکت جریان الکتریکی باطری اتومبیل در سیم پیچ آرمیچر تولید میشود، چرخش آرمیچر باعث عبور خطوط مغناطیسی آرمیچر در سیم پیچ های استاتور یا همان بالشتک دینام شده و جریان الکتریکی را در سیم پیچ های بالشتک به حرکت در می آورد. بنابر این میتوان گفت توان الکتریکی تولید شده در استاتور تا حد زیادی به مقدار نیروی مغناطیسی آرمیچر وابسته است، به همین خاطر یک رگلاتور الکتریکی که به آن آفتامات نیز میگویند دائما جریان الکتریکی ورودی آرمیچر را کنترل میکند تا ولتاژ و جریان خروجی استاتور را در حد معینی نگاه دارد.
3.آفتامات دینام (رگلاتور )
رگلاتور در دینام آفتامات نیز نامیده می شود .وظیفه آن در دینام کنترل جریان الکتریکی ورودی آرمیچر است . از آنجا که مقدار توان الکتریکی تولید شده در استاتور به نیروی مغناطیسی آرمیچر وابسته است، آفتامات با کنترل جریان ورودی آرمیچر بطور مستقیم بر توان خروجی دینام تاثیر میگذارد . به این ترتیب آفتامات دینام همواره بر توان الکتریکی خروجی دینام نظارت دارد.
۴. واحد یکسوساز ( دیود دینام)
واحد یکسوساز دینام که تعمیرکاران به آن دیود دینام نیز می گویند، یکی از قطعات دینام است. جریان الکتریکی تولید شده در استاتور دینام بصورت چندین فاز متناوب یا AC است که به دلیل تغییر دور موتور دارای فرکانس۰ی متغییر است.
جریان خروجی متناوب استاتور وارد دیود های واحد یکسوساز شده و به جریان DC تبدیل میشود . معمولا از چند پل دیودی برای یکسوسازی جریان استفاده میشود که تعداد دیودهای آن به تعداد خروجی های استاتور بستگی دارد . دیودهای تشکیل دهنده واحد یکسوساز بدلیل عبور دادن جریان بالا حرارت زیادی تولید کرده و به همین خاطر بر روی صفحات خنک کننده آلومینیومی نصب میشوند که به آنها هیت سینک میگویند. تعداد دیودهای واحد یکسوساز در اتومبیل های مختلف قدیمی و جدید بسیار متفاوت است که حداقل از یک پل دیودی با چهار دیود تشکیل شده است .
عوامل خرابی دینام خودرو
با توجه به این که دینام توسط یک تسمه به مدار چرخش موتور متصل می شود باید به طور منظم مورد بازدید قرار گیرد و در صورت وجود پارگی در تسمه فورا یک تسمه جدید جایگزین آن شود. همچنین در فصول گرم سال به دلیل روشن بودن مداوم کولر خودرو فشار بیشتری به دینام وارد می شود و احتمال خرابی آن نیز افزایش می یابد. اما به طور کلی مهمترین عوامل خرابی دینام خودرو به شرح زیر هستند:
تمام شدن زغال دینام که با تعویض زغال ها مجددا می توان از دینام استفاده کرد.
سوختن سیم پیچ های داخلی دینام که گاهی با تعویض آنها باز هم دینام به کار خواهد افتاد
خرابی آفتامات دینام که وظیفه تنظیم برق دینام را بر عهده دارد و موجب از کار افتادن دینام می شود
چراغ دینام (چراغ باطری)
چراغ دینام که معمولا در پنل نشانگرهای اتومبیل قرار دارد چراغی است که شارژ یا عدم شارژ باطری را نشان میدهد به همین خاطر به آن چراغ باطری نیز میگویند. خاموش بودن چراغ دینام به معنی کارکرد صحیح دینام و تولید نیروی الکتریکی و روشن بودن آن به معنی عدم تولید نیروی الکتریکی در دینام میباشد.
در اغلب دینامها که دارای استاتور با خروجی بیشتر از دو سر می‌باشند از چند دیود برای فرمان به چراغ دینام استفاده میشود. قطب منفی که در اتومبیل به بدنه اتصال دارد بعد از عبور از آرمیچر وارد پل دیودی شده و بوسیله یک یا چند دیود به خروجی چراغ دینام متصل میشود و در حالت ثابت بودن دینام خروجی منفی دارد . چراغ دینام از سمت دیگر به جریان مثبت خروجی سوییچ اتومبیل متصل میشود، به همین خاطر با باز شدن سوییچ اتومبیل چراغ دینام روشن میشود. پس از استارت و روشن شدن موتور اتومبیل با چرخش آرمیچر و تولید نیروی الکتریکی اختلاف پتانسیل ایجاد شده در دیودها باعث مثبت شدن خروجی چراغ دینام و در نتیجه خاموش شدن آن می گردد.
برای تعویض باتری ماشین به بزرگترین سایت فروش باطری ماشین مراجعه کنید.
درباره این سایت